“Cellphones, dangerous little devices”, zei U2 zanger Bono in tijden dat zijn stem hem nog niet verliet (2005). Al eerder riep de band op tot communicatie, “talk to each other”, in tijden van opkomst van nieuwe media (2003). In retrospect lijkt het visionair nu er in toenemende mate aandacht voor en discussie ontstaat over de negatieve gevolgen van de verregaande digitalisering.
Het aantal burn-outs neemt toe en het verband met de continue berichten- en informatiestroom op onder andere de mobiele telefoon lijkt evident. En zeg nu eerlijk, wie ergert zich niet aan anderen die zich in de openbare ruimte (openbaar vervoer, in het verkeer, in achtruimtes, enz.) dusdanig op hun mobiel storten dat zij geen aandacht meer hebben voor hun omgeving? De zorgwekkende trend richting ‘digital zombies’ en burn-outs is slechts één negatieve kant van de digitaliseringsmedaille.
Een andere is de digitale tweedeling die dreigt. Doordat dienstverlening steeds vaker digitaal georganiseerd wordt, dreigt er een kloof te ontstaan tussen mensen die wel en mensen die niet in die snelle ontwikkelingen mee kunnen. Met als mogelijk gevolg kwetsbaarheid en – gezien ook sociale contacten zich steeds meer digitaal afspelen – sociale isolatie of eenzaamheid.
Aangezien digitalisering een onvermijdelijke ontwikkeling is, is het van belang om – naast alle kansen die dat biedt – ook de negatieve effecten op onze samenleving in het oog te houden. Het is daarom dat digitalisering één van de onderstromen in de maatschappij is waaraan we aandacht schenken in ons nieuwe jaarboek dat begin volgend jaar verschijnt. Onderstromen, ontwikkelingen die zich afspelen onder de radar, waar we ons een beeld van kunnen voorstellen maar waarvan we niet alle consequenties kunnen overzien en die onder niemands directe verantwoordelijkheid vallen. En waarvan de oplossingen niet eenvoudig zijn en zeker ook niet direct klaar liggen (‘wicked problems’, zo u wilt, in Brabant gewoon ‘un verrèkes ongemak’).
Benieuwd naar welke onderstromen nog meer een plaats krijgen in ons jaarboek? Houd onze site en sociale media dan in de gaten (niet te vaak hoor, en al helemaal niet in gezelschap van anderen).
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt